Η ετήσια διάσκεψη των μερών της Συμφωνίας του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή του 2015 (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC), γνωστή ως COP30, λαμβάνει χώρα στο Belem της Βραζιλίας και αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την παγκόσμια προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Η Διάσκεψη των Μερών είναι το σώμα που λαμβάνει αποφάσεις για την εφαρμογή των δεσμεύσεων των χωρών που έχουν υπογράψει την Σύμβαση – πλαίσιο του Παρισιού. Η διαδικασία αυτή διαρθρώνεται στους πυλώνες του μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμοστικότητα, την χρηματοδότηση, την τεχνολογία και την ενδυνάμωση των ικανοτήτων των Κρατών για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Η εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού φαίνεται ότι αποδίδει πραγματικά αποτελέσματα, αφού για πρώτη φορά καμπυλώνονται προς τα κάτω οι εκπομπές που θερμαίνουν τον πλανήτη.
Ωστόσο, η προσπάθεια δεν είναι επαρκής αφού πρέπει με γοργούς ρυθμούς να ληφθούν εκείνα τα απαραίτητα μέτρα, άμεσα και χωρίς καθυστερήσεις, καθώς κάθε κλάσμα του βαθμού θερμότητας που αποφεύγεται μπορεί να σώσει εκατομμύρια ζωές και δισεκατομμύρια δολάρια ζημιών. Περαιτέρω, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν πλέον φτάσει σε σημείο όπου είναι φθηνότερες από το 90% των ορυκτών καυσίμων, κάτι που δημιουργεί δυναμική υπέρ της μετάβασης. Θα πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε, παράλληλα, ότι τελικά η διαδικασία αυτή αφορά κυρίως τον ίδιο τον άνθρωπο, αφού όλοι βιώνουμε τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, είτε με ακραία καιρικά φαινόμενα, είτε με αύξηση τιμών τροφίμων, είτε με επιβάρυνση των λογαριασμών ενέργειας.
Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτή συμμετέχει στις εργασίες της Συνόδου με ενισχυμένη φιλοδοξία. Συγκεκριμένα, η Ένωση θεωρεί ως στρατηγική την πορεία προς δίκαιη, καθαρή και ανθεκτική μετάβαση, με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Ένας από τους κεντρικούς στόχους είναι η μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά ~ 66 – 72,5% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2035, καλύπτοντας όλους τους τομείς της οικονομίας. Παράλληλα, έχει τεθεί νομικά δεσμευτικός στόχος για μείωση κατά 90% έως το 2040, με εσωτερικό στόχο τουλάχιστον 85% και δυνατότητα έως 5% μέσω διεθνών πιστωτικών μετρήσεων.
Η σημασία του COP30 λοιπόν αποκτά πολλαπλές διαστάσεις, ως φόρουμ πρωτοβουλιών και αποφάσεων, ως βήμα ενίσχυσης της παγκόσμιας συνεργασίας και ως καταλύτης για την επιτάχυνση της κλιματικής δράσης. Η διαδικασία της COP περιλαμβάνει όλους όσοι υπογράφουν και κυρώνουν τη Σύμβαση: σήμερα 198 χώρες συμμετέχουν. Η επιλογή της Βραζιλίας ως οικοδεσπότη, σε μια περιοχή όπως η Αμαζονία, με το κλίμα και τη βιοποικιλότητα να βρίσκονται ήδη υπό οξεία δοκιμασία, συμβολίζει ότι η κρίση του κλίματος δεν είναι θέμα μελλοντικό, αλλά ήδη παρούσα.
Μεταξύ των κεντρικών θεμάτων του COP30 βρίσκονται ζητήματα όπως η εναρμόνιση των ροών χρηματοδότησης προς τους παγκόσμιους στόχους, η βελτίωση των μηχανισμών τεχνολογικής μεταφοράς, η ενίσχυση της προσαρμογής των ευάλωτων περιοχών και η εξασφάλιση δίκαιης μετάβασης για τις κοινωνίες. Στο πεδίο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει ιδιαίτερη έμφαση στο συνδυασμό ανταγωνιστικότητας και πράσινης μετάβασης, υποστηρίζοντας πως η καθαρή ενέργεια αποτελεί τη σημαντικότερη οικονομική ευκαιρία του αιώνα.
Αξίζει να επισημανθεί πως η διαδικασία της COP δεν είναι μια συνάντηση μόνο. Η Διάσκεψη συνδέεται με διάφορα σώματα, όπως το SBI (Subsidiary Body for Implementation) και το SBSTA (Subsidiary Body for Scientific & Technological Advice), τα οποία παρέχουν τεχνική, επιστημονική και πολιτική υποστήριξη. Έτσι, η COP ενσωματώνει επίσης τους μηχανισμούς υπό το Πρωτόκολλο του Kyoto (CMP) και υπό τον Μηχανισμό των Συμφωνιών του Παρισιού (CMA).
Συμπερασματικά, η διεξαγωγή του COP30 συνιστά μια κρίσιμη στιγμή για την παγκόσμια δράση κατά της κλιματικής αλλαγής. Από τη μία πλευρά, η πρόοδος είναι υπαρκτή, με τις εκπομπές να αρχίζουν να μειώνονται, τις ανανεώσιμες πηγές να κερδίζουν έδαφος και την χρηματοδότηση να αποκτά περισσότερο ώθηση. Από την άλλη, ο χρόνος είναι περιορισμένος και οι προκλήσεις τεράστιες. Η κοινωνία, η βιομηχανία και οι κυβερνήσεις καλούνται να δράσουν ταχύτατα και με σύνεση, ώστε η μετάβαση να είναι δίκαιη και αποτελεσματική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζει αυξημένες φιλοδοξίες ως παράδειγμα και εταίρος, αλλά η επιτυχία τελικά θα μετρηθεί στο εάν όλα τα κράτη, ανεπτυγμένα και αναπτυσσόμενα, θα μπορέσουν να συνεργαστούν για μια βιώσιμη πορεία προς το μέλλον. Η κατανόηση ότι η κλιματική δράση αφορά όλους και ότι η καθυστέρηση κοστίζει ζωές και πόρους αποτελεί το ουσιαστικό μήνυμα του COP30. Η πραγματική μεταβολή απαιτεί αποφασιστικότητα, στρατηγική, συνεργασία και κυρίως ταχύτητα.
